W tym momencie doszedłem chyba do momentu, w którym powinienem zaprzestać błądzenia po lesie, a raczej zakamarkach własnej (nie)pamięci i zamknąć dziennik pod jego obecnym tytułem, a rozpocząć nowy z zasadniczym opisem budowy...

...ale dzisiaj jeszcze wrócę do nieszczesnego huraganu sprzed 3,5roku. Po wpływem tego co oglądała podczas kolejnych wyjazdów na Mazury, najstarsza z moich córek, jesienią ub.r. napisała pracę konkursową z biologii.

Autorka pozwoliła mi zacytować kilka fragmentów, co czynię tym chętniej, że wnioski wydają się zaskakujące (oczywiście osoby niezbyt interesujące się tym co zielone, mogą w tym miejscu spokojnie zakończyć lekturę tego odcinka Wielkiego Lasu )

... dla środowisk naukowych, szkody poczynione przez huragan stały się okazją do przeprowadzenia licznych badań, z których najważniejszym jest eksperyment, polegający na pozostawieniu części puszczy bez żadnych zabiegów pielęgnacyjnych, w stanie w jakim znalazła się natychmiast po ucichnięciu wiatru.

Głównym celem moich badań było wykazanie różnic w występowaniu roślinności trzy lata po huraganie w miejscu zagospodarowanym przez człowieka i z pozostawionym wiatrołomem. Zainteresowało mnie także jak skończył się spór dotyczący powierzchni lasu rezerwowego i przyczyny postępowania, które kierowały leśnikami i naukowcami....

...Już trzy lata po huraganie widać różnicę w rozwoju ekosystemu w miejscu z pozostawionym wiatrołomem i zagospodarowanym przez człowieka. Różnice wynikają z kilku przyczyn.

W miejscu zagospodarowanym drzewa były wywożone systemem zrywki, tzn. poprzez wyciągnięcie pni o określonej długości, wycięcie gałęzi i przemieszczenie ich z powierzchni leśnej do wyznaczonej drogi. Spowodowało to całkowite przeoranie gruntu i w następstwie tego zniszczenie roślinności, której korzenie znalazły się na wierzchu, a rośliny niezdolne do pobierania wody i soli mineralnych oraz fotosyntezy (liście schowane w ziemię) - obumarły.

http://www.superfoto.pl/zdjecia/foto/h/4/8/8/14944438_d.jpg

Gleby bielicowe, na których rośnie bór Puszczy Piskiej, charakteryzują się bardzo cienką warstwą próchnicy. W momencie usuwania drzew przez ciężki sprzęt gleba została wyjałowiona poprzez zmieszanie jej ze znajdującym się niżej piaskiem i obecnie tylko nieliczne rośliny znajdują tam siedliska. Pojawiają się rośliny o małych wymaganiach - trawy, chwasty, maliny oraz występujące w miejscach suchych i niezbyt zacienionych, np. przetacznik.

http://www.superfoto.pl/zdjecia/foto/h/7/2/2/14944436_d.jpg

Wywiezienie drzew spowodowało zmianę stopnia nasłonecznienia i pozbawienie innych roślin cienia, nastąpiło osuszenie gleby. Pierwszym, widocznym efektem tego stanu na terenie całkowicie pozbawionym osłony, jest znikoma ilość mchów (gęsto występujących w borach sosnowych).

Proces degradacji niczym nie osłoniętego gruntu potęgują czynniki atmosferyczne wiatr i deszcz. Szybciej topnieje i spływa do zagłębień terenu pokrywa śnieżna, przez co gleba w okresie wiosennym ma mniejszy zapas wilgoci, a rośliny gorsze warunki wzrostu.

Na obszarze z nie uprzątniętymi wiatrołomami, grunt nie został tak zniszczony jak w miejscu zagospodarowanym. Mechaniczne naruszenie struktury gleby następowało tylko w momencie upadków drzew, dlatego w znacznie mniejszym stopniu zniszczona została warstwa „starego” runa i poszycia, a średnie pokrycie ziemi roślinnością jest dwa razy większe niż na terenach zagospodarowanych przez leśników.

http://www.superfoto.pl/zdjecia/foto/h/4/2/2/14944435_d.jpg

Wyraźnie zauważalna jest obecność mchów, występujących w miejscach zacienionych i dodatkowo utrzymujących zwiększoną wilgotność gleby. Mchy są zresztą widoczne nie tylko na ziemi, lecz również na zwalonych pniach, czy wyrwanych korzeniach drzew, a swoją obecnością zatrzymując wilgoć stwarzając lepsze warunki do rozwoju grzybów rozkładających drewno i podłoże.

http://www.superfoto.pl/zdjecia/foto/h/2/7/8/14944437_d.jpg

Przewrócone i połamane drzewa stanowią nie tylko nowe podłoże, ale zapewniają nieco cienia, lecz przede wszystkim, butwiejące drewno to doskonały magazyn wilgoci, dzięki któremu dobre warunki wzrostu mają inne rośliny np. konwalie i szczaw. Na obszarze niezagospodarowanym występują borówki, będące w znacznym stopniu pozostałością jeszcze sprzed huraganu, a ich wysoka ilość wskazuje, że mają tutaj odpowiednie warunki do rozwoju. Znajdujemy także duże ilości traw, co można tłumaczyć tym, że dostęp słońca do powierzchni ziemi jest tu znacznie większy niż ma to miejsce w zdrowym lesie....

...Wprawdzie jak wskazują obecne badania, rozwój roślinności na obszarach leśnych już nie poddanych ingerencji człowieka - po huraganie w 2001 roku - przebiega znacznie intensywniej, ale na ostateczne wnioski jest jeszcze za wcześnie. Dopiero za kilka-kilkanaście lat, gdy nastąpi wzrost siewek i sadzonek drzew można będzie dokonać pełniejszej oceny jakości przyrodniczej obu obszarów...

...Dodatkowo można zadać pytanie dlaczego badaniom poddano zaledwie 445 ha, wobec planowanych początkowo znacznie ponad 1000 ha? I czy decyzja leśników o ograniczeniu powierzchni podlegającej samo regeneracji nie była błędna? Główne obawy o masowy rozwój szkodników, nie sprawdzają się. Większość owadów żywiących się tkanką drzew nie żeruje na drzewach suchych, a takie wypełniają zniszczoną huraganem puszczę. Czy głównym powodem oporu leśników przed powiększeniem powierzchni badań, nie jest obawa o utratę dochodów z gospodarki leśnej? Może bowiem okazać się, że należy zmienić ogólne zasady ingerencji człowieka w funkcjonowanie lasu. Z traktowania go jak plantację drzew, na przyjęcie filozofii maksymalnego wykorzystania naturalnych sił przyrody do jego tworzenia.

Zuzia